Dziewięć miesięcy ciąży to okres intensywnych przemian. Każdy etap tego niezwykłego czasu cechuje się innymi objawami, odczuciami u przyszłej mamy, a także odmiennymi zaleceniami medycznymi i diagnostycznymi. Czym różnią i jakie są rekomendacje dla poszczególnych trymestrów ciąży? Odpowiedź znajdziesz w artykule.
I Trymestr ciąży
Pierwszy trymestr, trwający do 13 tygodnia ciąży, jest okresem intensywnych zmian, zarówno dla przyszłej mamy, jak i rozwijającego się zarodka. W tym okresie szczególnie istotna jest wczesna diagnostyka, która pozwala na identyfikację czynników ryzyka oraz wdrożenie odpowiedniej opieki, zwłaszcza w ciążach wysokiego ryzyka lub po leczeniu niepłodności.
Badania diagnostyczne:
- Badania USG – w I trymestrze zwyczajowo wykonuje się 1-2 razy:
- badanie ultrasonograficzne przezpochwowe wykonane po 7.-8. tygodniu ciąży pozwala na potwierdzenie ciąży, ocenę liczby zarodków, wykluczenie ciąży pozamacicznej, wykluczenie ciąży w bliźnie po cięciu cesarskim oraz sprawdzenie akcji serca płodu. Dodatkowo należy ocenić przydatki oraz wykluczyć możliwe patologie trzonu macicy np. mięśniaki macicy. W trakcie tej wizyty, lekarz zleca badania niezbędne do założenia karty ciąży;
- Badanie prenatalne I trymestru – USG powinno być wykonane dokładnie pomiędzy 11. tygodniem ciąży (11+1) a 13. tygodniem (13+6).
- Badanie to ma na celu ocenę wieku ciąży, anatomii płodu (wykluczenie dużych wad anatomicznych) oraz ocenę ryzyka wystąpienia wad chromosomalnych. Badaniu towarzyszy biochemiczna ocena B-HCG i PAPP-A niezbędna do obliczenia skorygowanego ryzyka wad chromosomalnych.
Badania laboratoryjne:
- Oznaczenie poziomu beta-hCG – wyłącznie w przypadku wątpliwości, czy ciąża rozwija się prawidłowo – wartość B-HCG podwaja się co 48 godzin na wczesnych etapach ciąży.
- Badania ogólne krwi i moczu.
- Oznaczenie grupy krwi i odczynu Coombsa.
- Badania z krwi oceniające status serologiczny ciężarnej w kierunku HIV, HCV, kiły, różyczki, toksoplazmozy i cytomegalii.
- Oznaczenie TSH i przygodnej glikemii.
Dodatkowe badania genetyczne:
- W niektórych przypadkach, szczególnie u pacjentek w ciążach wysokiego ryzyka, po leczeniu niepłodności lub w związku z indywidualnymi preferencjami przyszłych rodziców, można wykonać dodatkową diagnostykę prenatalną, opartą na badaniu wolnego DNA płodu z krwi matki. Testy takie jak NIFTY, Harmony, Sanco itd. pozwalają na analizę materiału genetycznego płodu oraz wczesne określenie płci dziecka.
- W przypadku podejrzenia nieprawidłowości genetycznych na podstawie badania USG, testu PAPP-A lub dodatkowych testów genetycznych, możliwe jest wykonanie bardziej precyzyjnych i inwazyjnych badań, tj. amniopunkcji lub biopsji kosmówki.
II Trymestr ciąży
Drugi trymestr (od 14. do 27. tygodnia ciąży) to okres, w którym stabilizują się najbardziej odczuwalne nieprzyjemne objawy ciąży, a rozwój płodu postępuje dynamicznie. W II trymestrze ciąży kobiety przeważnie czują się znacznie lepiej, nie powinny jednak zapominać o kluczowych badaniach, pozwalających na ocenę anatomii dziecka oraz wykrycie ewentualnych nieprawidłowości!
Badania diagnostyczne:
- USG prenatalne II trymestru – zwane potocznie „USG połówkowym” „USG genetycznym”, wykonywane jest między 18. a 22. tygodniem ciąży. To szczegółowe badanie ultrasonograficzne umożliwia ocenę struktur anatomicznych płodu, w tym min.: mózgu, serca, układu moczowego, kręgosłupa oraz kończyn. Jest to jedno z najważniejszych badań, które pozwala na wykrycie potencjalnych wad rozwojowych płodu;
Badania laboratoryjne:
- Doustny test obciążenia glukozą – szczególnie istotny w profilaktyce cukrzycy ciążowej.
- Powtórna morfologia krwi oraz badanie ogólne moczu – pozwalają na wykrycie ewentualnych infekcji lub niedoborów.
- Powtórne badania na przeciwciała przeciwko chorobom wirusowym – w przypadku ujemnych wyników testów w I trymestrze.
- W przypadku ciąż powikłanych niezgodnością serologiczną RhD wykonujemy odczyn Coombsa.
- Edukacja w kierunku zalecanych w ciąży szczepień.
III Trymestr ciąży
Ostatni trymestr ciąży (od 28. tygodnia do porodu) to okres intensywnego przygotowania organizmu do porodu. W III trymestrze wykonuje się szereg ostatnich, ale nie mniej istotnych badań, które pozwalają na ocenę stanu zdrowia matki i płodu oraz planowanie dalszego przebiegu porodu.
Badania diagnostyczne:
- USG prenatalne III trymestru (28–32 tydzień ciąży) – pozwala na ocenę wzrostu płodu, pomiar przewidywanej masy płodu, ocenę ilości płynu owodniowego oraz lokalizację łożyska. Dodatkowo można wykonać badania dopplerowskie oceniające przepływy obwodowe u płodu. Badanie to jest szczególnie istotne w ciążach wysokiego ryzyka.
- Kardiotokografia (KTG) – monitorowanie dobrostanu płodu.
- W ciąży fizjologicznej wykonywane jest po terminie porodu.
- W ciąży wysokiego ryzyka – wykonywane w zależności od wskazań lekarza prowadzącego.
- Powtórna ocena morfologii krwi, badanie moczu i kontrola ogólnego stanu zdrowia.
- Pomiędzy 35–37 tygodniem ciąży zaleca się wymazy z pochwy i odbytu celem oceny nosicielstwa GBS.
- Ponowne oznaczenie: aHCV, HIV, OWA, toksoplazmoza IgM i IgG oraz HBsAg.
- Badania dodatkowe – w przypadku zagrożeń (np. nadciśnienie, stan przedrzucawkowy) mogą być zalecane specjalistyczne testy, w tym badania czynności nerek i wątroby.
W ostatnim trymestrze rekomendowane jest również uczestnictwo w zajęciach przygotowawczych do porodu. Pozwala to na zapoznanie się z technikami oddechowymi, metodami radzenia sobie z bólem oraz planowaniem samego porodu. Dodatkowo należy zachęcać pacjentki do szczepień przeciwko krztuścowi oraz RSV.
III trymestr to także czas, kiedy warto szczególnie monitorować swój stan zdrowia. Każda niepokojąca zmiana, taka jak nagły wzrost ciśnienia, obrzęki, bóle głowy czy skurcze przedporodowe, powinny być niezwłocznie zgłaszane lekarzowi. W przypadkach ciąż wysokiego ryzyka, częstsze wizyty kontrolne są wskazane.
Podsumowanie
Każdy trymestr ciąży niesie ze sobą unikalne wyzwania oraz specyficzne potrzeby diagnostyczne i zdrowotne. W naszym ośrodku, dzięki interdyscyplinarnemu podejściu oraz nowoczesnym metodom diagnostycznym, każda pacjentka otrzymuje indywidualnie dopasowany plan opieki. Szczególnie w przypadkach ciąż trudnych, priorytetem jest skrupulatne monitorowanie stanu zdrowia oraz wczesne reagowanie na wszelkie nieprawidłowości.
